God en Moraal

"Als God niet bestaat, is dan alles geoorloofd?" Dostojevski stelt ons deze vraag in 'de gebroeders Karamazov'. Vorige week werd ik weer eens geconfronteerd met het feit dat deze vraag voor velen nog steeds zeer actueel is. Wat nou precies de aanleiding was weet ik niet meer, maar plotseling lag de stelling op tafel: "zonder god geen moraal". En dat was lang geleden (als ik deze reactie niet meereken tenminste).

Zelf heb ik grote vraagtekens bij de geestelijke vermogens van hen die het oude testament lazen, ervan overtuigd zijn dat het gods woord is en er desalniettemin van overtuigd blijven dat god een geweldige vent is. Dat hij liefde geeft en dat zij die liefde (via zijn zoon) mogen doorgeven. Maar dit terzijde.

Mijn stelling is dat je als gelovige (jood, christen, moslim) wel heel stevig in je schoenen moet staan wil je na lezing van de bijbel/thora/koran je aangeboren menselijkheid behouden. De aangeboren menselijkheid die zich laat samenvatten in de gulden regel: "wij gij niet wilt dat u geschiedt, zo doe dat ook een ander niet". En nee, deze regel is geen christelijke uitvinding.

De Israelische psycholoog George Tamarin vroeg zich dit kennelijk ook af. Hij nam in ieder geval de proef op de som en legde meer dan 1000 Israelische schoolkinderen tussen de 8 en 14 jaar een bekend fragment uit het oude testament voor met de vraag of ze het met het handelen van de hoofdpersoon eens waren. Het betreffende fragment (Jozua 6:16-24):

..want de HEER heeft u Jericho in handen gegeven! Maar op de stad en alles wat erin is rust de ban van de HEER: ze is onvoorwaardelijk aan de HEER gewijd en moet vernietigd worden [...] Toen de ramshoorns klonken, brak het volk uit in een donderend geschreeuw. De muur stortte in en iedereen klom de stad binnen vanaf de plaats waar hij zich bevond. Ze namen de stad in en doodden alles wat erin was, zowel mannen als vrouwen, zowel kinderen als bejaarden, zowel runderen en schapen als ezels.

- 66% is het volledig met de annihilatie eens
- 26% is het gedeeltelijk eens
- 8% van de kids is het oneens

Zij nog opgemerkt dat van de kinderen die niet tot de 66% behoorden een deel hun goedkeuring niet kon geven omdat Jericho zich op Arabisch(?) grondgebied bevond en je jezelf met Goyims (kafirs, ongelovigen) niet in mag laten. Evenzogoed vond tweederde de genocide zonder meer gerechtvaardigd.

Tamarin, wetenschapper en zorgvuldig, legde een referentiegroep op dezelfde school een soortgelijk verhaal voor. Nu echter werd Jozua vervangen door 'een Chinese generaal' en Jericho door 'een Chinese stad 3000 jaar geleden'. Persoonlijk denk ik dat veel kindertjes het verhaal al dan niet bewust herkend zullen hebben. Toch waren de verschillen significant.

- 7% eens
- 18% gedeeltelijk eens
- 75% oneens

Mijn conclusie: als moraal, geweten, en identiteit (om met Hirsch Ballin te spreken), van jongs af aan bepaald worden door het Woord, dan ben je eerder bereid menselijke normen en waarden zoals de gulden regel overboord te zetten en "zowel kinderen als bejaarden" te doden. Omdat god dat van je verlangt. Net als Bin Laden, en net als George W. Bush die nog steeds van mening is dat hij in opdracht van god Irak binnenviel.

Zonder god geen moraal? Hou eens op. Laten we in christusnaam eerst bij onszelf te rade gaan.