Ontsteekt de bakens!

Afshin Ellian zegt in de NRC van zaterdag: "De erfgenamen van de Verlichting moeten de strijd aangaan over de inrichting van de multiculturele samenleving en de positie van de islam". Een heldere en niet mis te verstane oproep aan een land waar politieke initiatieven nog slechts gericht lijken op het binnenboord houden van elkaar. Dat hierbij kroonjuwelen van de Verlichting als individuele vrijheid en een seculiere samenleving overboord dreigen te slaan, lijkt niemand te deren.

De discussie over seculiere waarden en vrijheden is vertroebeld geraakt en feitelijk onmogelijk geworden. Sociaal-liberaal denken heeft plaatsgemaakt voor politiek correct denken. Iedere kritische vraag over de multiculturele samenleving wordt onder verwijzing naar Geert Wilders afgedaan als racistisch, xenofobisch en polariserend. Geen wonder dat de liberale en sociaal-democratische erfgenamen van de Verlichting niet zij aan zij met Wilders de vragen stellen die ze zouden moeten stellen. Geen wonder, maar wel een gevaarlijke omissie.

Want door te zwijgen wordt de facto geen onderscheid meer gemaakt tussen mensen met een ideologie enerzijds, en de ideologie van mensen anderzijds.

In Nederland leven de verschillende religies en denominaties al generaties lang vreedzaam binnen een en dezelfde neutrale ruimte. Deze ruimte is neutraal omdat kerk en staat gescheiden zijn en de vrijheid van godsdienst (art. 6) tot stand gekomen is onder de nadrukkelijke voorwaarde dat men elkaar niet naar het leven zou staan. Dat het individu vrij was zijn of haar geloof te belijden en dat niemand een strobreed in de weg gelegd zou worden mocht hij besluiten niet langer tot een bepaald kerkgenootschap te willen behoren. Bovendien kwam men overeen geen exclusieve inrichtingseisen aan de openbare ruimte te stellen.

Daarom is Nederland de seculiere democratie die ze nu is en liggen het theocratische Iran en het door godsdienstoorlog verscheurde Irak ver weg. We leven kortom, in de veronderstelling dat binnen de Nederlandse cultuur plaats is voor vele religies en culturen waarbij mensen en ideologieën als vanzelf hun weg vinden.

Maar voor de (introductie van de) islam gaat deze redenering niet op omdat de islam, i.t.t. het moderne christendom, meer is dan alleen een openbaring met wat traditionele en culturele randverschijnselen. De islam is religie, staatsvorm en rechtsbestel in één. De islam is niet bekend met de geschiedenis van artikel 6, de islam is überhaupt niet bekend met onze grondwet en heeft daar ook geen boodschap aan. Dit is het punt waar Ellian ons voor waarschuwt: je mag de verschillende religies en culturen niet over één kam scheren.

Vogelaar en geheel politiek correct Nederland gaan hieraan voorbij. Zij zien alleen de mensen en slaan zeer beperkt acht op de ideologie die ze met zich meebrengen; voor hen is religie zoiets als traditionele cultuur en cultuur is per definitie goed. Kritiek op de islam verwordt in deze visie tot kritiek op mensen. Kritiek op mensen die zoeken naar hun plaats in de samenleving en daarbij onze hulp nodig hebben, ergo: sociale blasfemie.

Dit standpunt domineert en troubleert de integratiediscussie. Het is namelijk in het geheel niet zo dat de criticasters anderen het recht op een goede toekomst en maatschappelijk welvaren willen ontzeggen, integendeel. Hoe gelukkiger en welvarender anderen zijn, des te beter gaat het ook hen. De essentie van hun kritiek betreft de inrichting van de publieke ruimte en de beperkingen die hen worden opgelegd door andermans geloof. En het maakt hierbij niet uit welk geloof of welke ideologie, al gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat de vanuit de islamitische leer opgelegde beperkingen ons het meest wezensvreemd zijn.

Hoofddoekje, boerka, burqini, seksescheiding, handenschudden, homohaat, eerwraak en anti-semitisme. Deels zijn ze in de samenleving al geaccepteerd, deels zijn ze 'in overweging' en deels zijn ze (gelukkig) niet geaccepteerd. Wij, de kritische samenleving, herkennen ze als zijnde afkomstig uit de islamitische cultuur; uit koran, hadith en sharia.

Maar ook christelijke waarden en taboes vinden hun weg terug naar de Verlichte samenleving. Een donorposter die te sexy is, zondagsopening, een bikini-billboard, gokken, drank, aanstootgevende kunst. Het christelijke kabinet lift mee op de conservatieve inrichtingswensen van de islam en steunt deze openlijk. Niet vanuit een sociale gedachte, zoals PvdA, GL en SP, maar vanwege hun eigen religieuze agenda. Politiek, religie en inrichting gaan weer naadloos in elkaar over.

Dit moet ons vanuit de Verlichtingsgedachte grote zorgen baren. Maar wat te doen?

Geert Wilders schudt aan de boom van de politieke correctheid en de rotte appels vallen op de grond. Geen dankbaar werk, wel noodzakelijk. Voordat we kunnen bouwen moet er benoemd worden en Terpstra gaat het niet doen. Alleen wordt Wilders' handelen niet ingegeven door de Verlichtingsgedachte, Wilders handelt vanuit het idee dat het christendom superieur is aan de islam. God is beter dan Allah. Niet bepaald Verlicht. Op termijn is Wilders dan ook geen baken.

Nee, Verlicht Nederland zal haar pijlen moeten blijven richten op de non-confessionelen, op sociaal-democraten en liberalen. Alleen hier vinden we nog iets terug van de Verlichtingsgedachte, ook al is het niet meer dan een waakvlammetje. Maar om het vuur weer op te stoken zal GroenLinks, SP, D66 en VVD vóór alles aan het verstand gepeuterd moeten worden dat integratie van moslims iets wezenlijk anders is dan integratie van de islam. Hierin zit hem de crux.

Dit is de boodschap die moet worden uitgedragen. Een boodschap die niet tégen mensen is gericht maar hen juist de hand reikt. Het is een handreiking aan die honderdduizenden potentieel liberale moslims waar de politiek het steeds over heeft als ze criticasters de mond wil snoeren.

Halsema, Marijnissen, Pechthold en Rutte zullen duidelijk moeten maken dat de islam binnen een seculiere democratie nooit volledig uitgerold kan worden. We hebben al een grondwet. We hebben al een wetboek en iedereen is voor deze wet gelijk en wel zonder enige uitzondering. Dit nalaten legitimeert de boodschap van orthodoxe predikers en laat de grote (onzichtbare) groep moderne moslims tussen hoop en vrees.

De bakens moeten opnieuw ontstoken worden. Humanisme en Verlichting hebben geen behoefte aan bescherming "tegen uitspraken die afbreuk doen aan hetgeen mensen ten diepste beweegt" zoals Hirsch Ballin meent. Anno 2008 hebben we behoefte aan benoemen, aan duidelijkheid en eerlijkheid. Aan "een ideeënpolarisatie tussen de facties van de Verlichting" zoals Ellian het zaterdag zo mooi verwoordde.