Erasmus' Code

Wij kennen Erasmus als de grondlegger van het Humanisme maar zijn tijdgenoten zagen hem toch vooral als leermeester; als kenner van de Klassieken en als opvoeder van koningen. In die laatste hoedanigheid schreef hij het boekje ‘de civilitate morum puerilium’ (1530) dat in vertaling de bondige titel meekreeg: Goede manierlijcke seden, Hoe die Jonghere gaen, staen, eten, drincken, spreken, swijghen, ter tafelen dienen, ende die spijse ontghinnen sullen.

Kortom, een etiquette-boekje voor Erasmus’ adellijke pupillen met aanwijzingen hoe zich in het openbaar en (op het) privé te gedragen. Met name zijn adviezen over hoe ‘die spijse te ontghinnen’ zijn tijdloos en ik wil ze onze eigen jeugd dan ook niet onthouden.

Hoe te zitten

Leg beide handen op tafel en zorg dat je degene naast je niet hindert. Leg je servet over je linker schouder en houd het lichaam netjes rechtop, want als je wiebelt en van de ene bil op de andere gaat zitten wek je de indruk voortdurend winden te laten.

Ein prosit

Een feest beginnen met de beker te heffen is voor dronkaards. Drink niet onmiddellijk na een lepel soep of melk en drink zonder de klokgeluiden van een paard te maken. Veeg je lippen af voordat je ze aan de beker zet, zeker wanneer je uit een gemeenschappelijke beker drinkt.

Die spijse ontghinnen

Alles hier in detail vermelden zou te veel tijd in beslag nemen, daarom enkele vuistregels. Welnu, sop brood waarvan je al gegeten hebt niet nogmaals door de saus en geef geen eten door dat jij al in je mond gehad hebt. Spuw gekauwd voedsel niet terug op het bord als je het niet ineens door kunt slikken. Een eierschaal met je nagels leegschrapen is belachelijk en onfatsoenlijk en met drie vingers in het zoutvaatje zitten verraadt boerse manieren.

Geschrok laat je over aan de bandieten. Er zijn er die zoveel in hun mond proppen dat hun wangen bol staan als blaasbalgen [...] waardoor ze zwaar door de neus ademen, alsof ze stikken. Onderbreek af en toe het eten voor een verhaal; er zijn er die niet ophouden met eten en drinken omdat ze zich geen raad weten met hun houding. Ze zwaaien met hun armen, spelen met hun mes en schrapen, kuchen of spuwen waardoor het lijkt alsof ze niet bij hun verstand zijn.

Exitstrategie

Wie een kind tot vasten dwingt is niet goed wijs, evenmin wie het volpropt. Het is beter wat vaker te eten dan heel veel, sommigen houden pas op als hun buikje zo gespannen staat dat ze bijna barsten. Als je voelt dat je gaat overgeven moet je weggaan want overgeven is geen schande behalve als je te gulzig bent geweest. En als een feest langer duurt dan gepast moet je weggaan, dat doe je ongemerkt of nadat je je hebt verontschuldigd.

---

Voor wie geen zin heeft in de halfgelukte facsimile van GoogleBooks, heeft uitgeverij Soliflor een samenvatting/vertaling in de aanbieding onder de titel Erasmus’ code, bakermat van de volmaakte gentleman. Het ligt voor 4,99 bij de Slegte in de ramsj.