Uit de Euro stappen?

De PVV wil onderzoeken of herintroductie van de gulden voor Nederland voordeliger is dan doorgaan met de euro. De vele miljarden die de afgelopen jaren van Noord naar Zuid zijn gepompt in een poging de eurozone te stabiliseren zijn volgens velen weggegooid geld. Rutte juicht zo'n onderzoek toe want het zal aantonen dat terugkeer naar de gulden zo niet onmogelijk dan toch onbetaalbaar is.

Nu is het bij onderzoeken als deze altijd zeer de vraag wat ze waard zijn. Immers, onderzoeken uit de jaren negentig wezen uit dat de euro een levensvatbare munt was die alleen maar voordeel zou brengen. Inmiddels weten we beter, maar we weten ook waarom. En in dat waarom ligt het antwoord op de vraag of herintroductie van de gulden een zinvol idee is.

Sceptici hebben gedurende het gehele voorbereidingstraject gewezen op de macro-economische gevaren van het afschaffen van de nationale muntstelsels. Hun grootste bezwaar gold het verdwijnen van de mogelijkheid nationale economieën te waarderen middels de koers van hun munt. Deed Italië het in de ogen van investeerders slecht, dan stapte men massaal uit de lire die vervolgens devalueerde. Omdat Italië zo – ten opzichte van Nederland – goedkoper kon produceren, trok de vraag weer aan en daarmee de economie. Een mooi en simpel mechanisme.

Nee, zeiden de europrotagonisten, dat is niet mooi. Veel mooier is het als nationale regeringen bij economische stagnatie structurele hervormingen zouden doorvoeren. Want muntdevaluatie is symptoombestrijding en zorgt niet voor duurzaam herstel van de concurrentiepositie. Als een land niet in haar economische positie investeert zal het uiteindelijk gedwongen worden om duurder te lenen, dus zal men zich wel twee keer bedenken.

Inmiddels is duidelijk geworden dat de zuidelijke eurolanden de afgelopen tien jaar weinig hebben gedaan om hun concurrentiepositie te verbeteren waardoor de rente die ze op hun leningen moeten betalen tot onbetaalbare hoogte is gestegen. En laat dit nu precies het scenario zijn waarvoor de eurochagrijnen ons vijftien jaar geleden probeerden te waarschuwen. Exact dit scenario was de aanleiding een aantal stabiliteitsclausules in te bouwen. Clausules die in het kort neerkomen op a) we gaan elkaar onderling geen geld toestoppen en b) ook de Europese Centrale Bank doet dat niet, op geen enkele manier.

De noodscenario’s die nu voorliggen om de eurozone te redden treden de geest van het verdrag met voeten. Het noodfonds, de garantstellingen en het opkopen van obligaties door de ECB zijn stuk voor stuk maatregelen die we met het stabiliteitspact wilden voorkomen. Zie daar de waarde van onderzoeken en verdragen. Maar wat betekent dat nu voor het idee de gulden opnieuw in te voeren?

Laat ik één ding voorop stellen: moreel gesproken hebben we er recht op omdat verdragen niet zijn nageleefd en we nu, tegen alle afspraken in zwaar aan de bak moeten om juist dát te financieren waar we geen zin in hadden. Bovendien – zo liet ik eerder al zien – heeft de eurozone an sich ons geen enkel economisch voordeel gebracht. De Europese interne markt zoals die al sinds de zestiger jaren floreert is voor Nederland belangrijk, niet de munteenheid. Eurozone en interne markt zijn dan ook geen synoniemen; de interne markt gaat over economie, de eurozone over politiek.

De euro inwisselen voor de gulden betekent daarom niet dat plots onze handelsmogelijkheden wegvallen. De interne markt blijft gewoon bestaan. Het gevaar voor onze handel schuilt elders, en wel in de reden van introductie zelf: de zwakke euro.

De euro zit vol lucht. De economische waarde die ze vertegenwoordigt bestaat maar ten dele. En dat weten ook 'de markten'. Zij zijn constant op zoek naar een veilige haven voor hun liquide middelen in de vorm van een munt die wél solide is. Naar solide munten is veel vraag en waar de vraag groot is stijgt de prijs. Om die reden zijn Amerika, Groot-Britannië en Japan al enige tijd bezig de dollar, het pond en de yen minder solide te maken. Aangeduid met het prachtige eufemisme 'quantative easing' is een programma gestart om lucht in de respectievelijke munten te pompen door geld bij te drukken. Opdat ze net zo snel hun waarde verliezen als de euro. Want een dure dollar en yen zijn funest voor de toch al kwakkelende economieën van Amerika en Japan.

De gulden en de Nederlandse economie zouden eenzelfde lot beschoren zijn en waarschijnlijk nog heviger ook. Ten eerste zullen er minder guldens te koop zijn waardoor de prijs volatieler is, ten tweede hebben wij in Nederland geen traditie hebben van geld bijdrukken om de pijn te verlichten. De stabiliteit die we aan de gulden dachten te kunnen ontlenen wordt zo teniet gedaan door het onvoorspelbare karakter van onze handelspositie. Wrang genoeg komt die stabiliteit pas terug op het moment dat de euro zich heeft hersteld of wanneer we - net als de Zwitsers hun frank - de gulden koppelen aan een zwakke munt. Maar daarmee streef je je doel voorbij.

Ik neem aan dat het onderzoek naar de herintroductie eenzelfde beeld zal opleveren. Maar ik hoop ook dat het een stap verder gaat en onderzoekt en uitrekent waar het kantelpunt ligt. Want dat is er zeker. Herintroductie van de gulden wordt, ondanks de inherente handelsinstabiliteit, een optie wanneer de oplossing van het europrobleem de voorwaarden uit het stabiliteitspact niet overneemt en/of verzuimt de lucht uit de euro te laten. Dit laatste kan alleen door de verliezen te nemen waar ze horen. In het land zelf en bij de investeerders.  De banken dus. Dat is vervelend maar het is niet anders want geld zonder bestaansrecht mag niet bestaan. Het is aan de lokale centrale banken en de ECB er zorg voor te dragen dat het betalingsverkeer doorgang blijft vinden en dat particuliere spaarders hun geld en pensioen niet verliezen.

Nadat de rust vervolgens is weergekeerd zijn de regels voor het nieuwe stabiliteitspact simpel:
- obligatierente wordt door de markt bepaald en niet door 'Europa'
- de ECB bewaakt een beperkt noodfonds als buffer tegen marktspeculaties [1]
- een land dat langer dan een jaar uit dit fonds moet lenen vliegt uit de euro [1]

Wanneer de Europese gedachten in deze richting gaan is herinvoering van de gulden niet wenselijk, het is dan beter de rit uit de zitten. Wanneer de aangedragen oplossing daarentegen bol staat van financiële solidariteitsgedachten en maakbaarheidswaan, dan is het beter Artikel 49A uit het Verdrag van Lissabon te activeren en uit de Unie te stappen.

------
[1] Het voorstel ter oprichting van de ESM (Europees Stabiliteits Mechanisme) zoals dat rond Kerst door de lidstaten geratificeerd moet worden, doet dit niet. Dit voorstel gaat uit van verplichte solidariteit van de lidstaten waarbij de uitvoering onder exclusieve regie van Brussel plaatsvindt. 
Niet alleen is dit de zoveelste stap die moet leiden tot afschaffing van de souvereiniteit der lidstaten, ook gaat het voorstel in tegen de aard van vrije marktwerking. Dit voorstel gaat uit van 'het gelijk van Europa' dat beschermd moet worden tegen de profane markten.

"Het doel van het ESM is het vrijmaken van middelen en het verstrekken van financiële bijstand, onder stringente voorwaarden voor het economische beleid, ten gunste van ESM-leden die te maken hebben met of worden bedreigd door ernstige financieringsproblemen, indien zulks onontbeerlijk is om de financiële stabiliteit van de eurozone in haar geheel te waarborgen."